به سوی فهم فناوری نرم (قسمت دوازدهم)
فناوری نرمِ آزمایشگاه های جامعِ مدیریت (قسمت اول)
فهرست مطالب
مقدمه
در قُرون اخیر، واژه فناوری یکی از پُربَسآمدترین سازه های مفهومی در میان جوامع بوده است. تصویری که به طور معمول با شنیدن این واژه در ذهن ها مُتبادر می شود، ابزار و ماشین آلات،تجهیزات،سیستم های رایانه ای و این قبیل موضوعات است.در حالی که واژه فناوری، گستره معنایی و کاربردی وسیعی دارد.
تقسیم بندی فناوری
فناوری را از ساحت های مختلف تقسیم بندی نموده اند و از جمله در تقسیم بندی نوین آن، فناوری را به فناوری سخت و نرم تقسیم نموده اند.البته این تقسیم بندی به معنای جدا بودن و متمایز ساختن مطلق این دو نوع فناوری نیست؛ چرا که این دو نوع فناوری، همواره در کنار هم و به صورت اجزایی مُکمِّل و به عبارتی دقیق تر، بسته به موضوع و تعریف مساله ، هریک در خدمت دیگری است و به همین دلیل است که تفکیک حقیقی این دو نوع فناوری غیر ممکن است. به هر تقدیر، آنچه که فناوری سخت و نرم را از جهت نوع فناوری از هم قابل تشخیص و تبیین می نماید، تعریف و هدف مساله است. به گونه ای که اگر مواد اولیه،تجهیزات،ابزار،ماشین آلات و سایر ملزوماتِ ملموس که از آن تعبیر به فناوری سخت می کنیم در خدمت محتوا، اندیشه، عقیده و فرهنگ باشند، منجر به تولید محصولِ نرم خواهد شد و بر عکس، اگر توانمندی های ذهنی،عقلی و احساسی از قبیل طراحی،مدلسازی،نقشه کشی و… که از آن تعبیر به فناوری نرم می کنیم در راستای تولید کالای ملموس و قابل مشاهده باشد، منجر به تولید محصول سخت خواهد شد.
اگر توانمندی های ذهنی،عقلی و احساسی از قبیل طراحی،مدلسازی،نقشه کشی و... که از آن تعبیر به فناوری نرم می کنیم در راستای تولید کالای ملموس و قابل مشاهده باشد، منجر به تولید محصول سخت خواهد شد.
اگر مواد اولیه،تجهیزات،ابزار،ماشین آلات و سایر ملزوماتِ ملموس که از آن تعبیر به فناوری سخت می کنیم در خدمت محتوا، اندیشه، عقیده و فرهنگ باشند، منجر به تولید محصولِ نرم خواهد شد
آزمایشگاه مدیریتی و کارکردهای آن
با این مقدمه اجمالی، یکی از مهمترین فناوری های نرم عرصه آموزش،سنجش و شبیه سازی مباحث مدیریت،نوآوری،علوم رفتاری،مالی، بازاریابی، خط مشی و سیاستگذاری، آزمایشگاه های مدیریت می باشند. امروزه سازمانها، با چالشها و آسیبهای بیشماری مواجه هستند. سازمانهای موفق سازمانهایی هستند که بتوانند از چالشها و آسیبهای موجود با موفقیت عبور کنند و کارآمدی و اثربخشی خود را حفظ و تقویت کنند. یکی از مهمترین نهادهایی که میتواند سازمانها را بهروز نگه دارد و کارآمدی و ثُبات آنها را بهبود دهد، آزمایشگاههای مدیریتی هست. آزمایشگاه مدیریتی به مثابه یک درمانگاه عمل میکند و مدام روند و نبض افراد و فعالیتهای سازمانی را رصد و پایش میکند و درصدد است پویایی و ظرفیتهای سازمانی را برای انجام وظایف و مأموریتها شکوفا کند و همچنین با آسیبها و چالشهایی که سازمان با آن مواجه است یا در آینده با آن مواجه میشود، مقابله کند.
عدم درک موضوع آزمایشگاههای مدیریت در کشور
اگرچه امروزه آزمایشها به عنوان بخشی از روشهای تحقیق در مدیریت شناخته شدهاند و آزمایشگاههای مدیریت و کسب وکار در بسیاری از دانشکدههای اقتصاد و مدیریت دنیا توسعه یافتهاند، امّا این نوع تحقیقات هنوز توسّط بسیاری از دانشکاران این حوزه در کشور به خوبی درک نشدهاند؛ چنانکه تمرین کردن و انجام آزمایشهای آزمایشگاهی، همچنان بخشی از آموزش و تربیت دانش آموختگان اکثر رشتههای علوم اجتماعی و رفتاری نیست.
آزمایش در سطح جهان
در سطح جهان، نظام آموزشی دانشگاه ها در پاسخگویی به نیازهای جامعه، دچار تغییر و تحول می شوند. در این راستا زیرساخت های تحقیق، نقش مهمی در تمامی زمینه های علمی به خصوص علوم انسانی برای پیشرفت دانش دارند. یکی از زیرساخت هایی که بسیاری از دانشگاه های علوم انسانی در تلاش برای راه اندازی آن هستند، آزمایشگاه مدیریت است. بهرهگیری از آزمایشگاههای مدیریتی در سازمانها امری رو به رشد است. در مطالعات علمی، آزمایش کردن روشی برای بررسی انواع خاصّی از سؤالات پژوهشی و حل کردن مسائل گوناگون است. آزمایش، یکی از بنیادیترین روشهای تجربی برای کسب شناخت عمیقتر دربارۀ جهان است و همواره در علوم طبیعی و علوم اجتماعی مورد استفاده قرار میگرفته است.
هدف و خصوصیات آزمایش
هدف از آزمایش بررسی تاثیر محرکها، روشها و یا شرایط خاص طبیعی/غیرطبیعی بر روی یک گروه آزمودنی است.
از خصوصیات روش آزمایشی این است که ضمن دستکاری یا مداخله در متغیرها و کنترل سایر شرایط، گروهی را که با انتصاب تصادفی انتخاب شدهاند، مورد مشاهده قرار میدهد. با شنیدن واژههای «آزمایشگاه» و «تحقیق آزمایشی»، آنچه ناخودآگاه به ذهن متبادر میگردد، مطالعات علوم طبیعی است و اغلب روشهای جمعآوری داده در علوم رفتاری مانند مدیریت و اقتصاد، به مشاهدات ساختاریافته و غیرساختاریافته، مرورهای پیشینه، تحقیقات پیمایشی و برخی روشهای آمیخته محدود به نظر می رسد. این درحالی است که استفاده از روشهای آزمایشی و آزمایشگاهی در علوم اجتماعی و علوم رفتاری به طور چشمگیری در سالهای پس از جنگ جهانی دوّم در جهان افزایش یافته است.
دلایل رشد روشهای آزمایشی
تغییرات تاریخی زیادی در رشد روشهای آزمایشی مؤثّر بوده است که مهمترین آنها را میتوان پیدایش موضوعات جدید تحقیقاتی و فنّاوریهای جدید برشمرد. یک دلیل روشن برای استفاده از طرّاحیهای آزمایشی، توانایی آزمایشها برای ارائۀ شواهد علّیت است؛ در واقع توانایی آزمایشها در اثبات روابط علّت و معلولی، جهت توسعۀ دانش در علوم رفتاری و سازمانی حیاتی است. وجود زیرساختهای بنیادین سختافزاری و نرمافزاری لازم جهت انجام پژوهشهای آزمایشی در دانشگاه ها و مراکز آموزشی و پژوهشی گام مؤثّری در توسعه و ترویج پژوهشهای آزمایشی در زمینهها و مطالعات گوناگون رشتۀ مدیریت خواهد بود.
آزمایشگاه مدیریت کسب و کار
آزمایشگاه مدیریت کسب وکار، به دنبال منفعت مشاغل مختلف از طریق بررسی بنگاه های تجاری آسیب دیده در محیط آزمایشگاهی، به منظور درک ابعاد و مشکلات پیچیده بر سر راه فعالیت های تجاری است.
طبقهبندی آزمایشگاههای موجود حوزه مدیریت
آزمایشگاه های موجود در حوزه مدیریت را می توان در قالب آزمایشگاه های نوآوری، رفتاری، مالی، بازاریابی، خط مشی، سیاستگذاری و جامع طبقه بندی کرد.
عوامل مؤثر در راه اندازی و استفاده از آزمایشگاه مدیریت
راه اندازی و استفاده از یک آزمایشگاه مدیریت در درجه اول نیازمند یک راهبرد مشخص، برنامه کلان، همکاری مدیران ارشد دانشگاه و دانشکده های زیرمجموعه، اعضای هیأت علمی و دانشجویان شاغل به تحصیل و دانش آموختگان می باشد.
نویسنده: دکتر مهدی حمزه پور
نویسنده:
دکتر مهدی حمزه پور
- دکتری مدیریت از دانشگاه علامه طباطبایی (ره)
- عضو هیات علمی گروه علوم تصمیم و سیستم های پیچیده دانشکده مدیریت دانشگاه امام صادق (ع)
- مدیر اندیشکده فناوری نرم دانشگاه امام صادق (ع)
دیدگاهتان را بنویسید