توضیحات
دانشکده الهیات و معارف اسلامی
پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد پیوسته رشته الهیات، معارف اسلامی و ارشاد
گرایش فلسفه و کلام اسلامی
سازگاری درونی و بیرونی اعتقاد به رجعت در فلسفه اسلامی
استاد راهنما: آیت الله سید حسن سعادت مصطفوی
استاد مشاور: دکتر محمد کاظم فرقانی
دانشجو: محمد احمدی زاده
دیماه ۱۳۹۱
چکیده:
«بازگشت نفس به بدن دنیوی در نشأه ی دنیوی» امری است که یکی از مصادیقش «رجعت آخرالزمان» است که معتقد شیعه میباشد. معمولاً بحث‌هایی که پیرامون این موضوع وجود دارد حدیثی و یا کلامی است اما اندکی از زعمای متأخر شیعه این مسأله را از لحاظ فلسفی و عقلی بررسی کرده و تلاش کردهاند تبیین و تصویری عقلانی از رجعت ارائه دهند. اما این تصاویر چه میزان با مبانی فلسفی ایشان سازگار است؟ و از سوی دیگر این تصاویر چه میزان با رجعت برآمده از نصوص دینی سازگار است؟
سید ابوالحسن رفیعی قزوینی بر آن بوده تا هم تصویری عقلانی از رجعت صالحان ارائه نماید و هم رجعت مورد اعتقاد شیعه را باوری ضروری بنمایاند. فیض کاشانی و مرحوم شاه آبادی در تفسیر خود از رجعت مردگان، رجعت را به بدن برزخی و مثالی تصویر میکنند. مولی علی نوری رجعت را به بازگشت نفوس در قوس نزول بعد از قیامت کبری تعبیر میکند. علامه طباطبایی سعی می کند از طریق تمایز بین موت طبیعی و موت اخترامی از این پدیده دفع امتناع کند.
تصویر سید ابوالحسن رفیعی قزوینی با مبانی فلسفه‌ی صدرایی او کاملاً سازگار نیست. اما به نظر می‌رسد تبیین‌های فیض کاشانی و حکیم شاه آبادی که ایشان نیز از پیروان حکمت متعالیه‌اند، با مبانی صدرایی سازگاری داشته باشد. تصاویر مولی علی نوری و علامه طباطبایی از رجعت که ایشان نیز هر دو صدرایی مسلکند با مبانی صدرایی سازگاری دارد.
تبیین‌های رفیعی قزوینی، فیض کاشانی و حکیم شاه آبادی از رجعت حداکثر می‌تواند رجعت اولیاء خاص خدا را تصویر کند نه سایرین را. تصویر مولی علی نوری از رجعت بکلی غیر از تصویری است که از متون مقدس اسلامی بر میآید. علامه طباطبایی تبیین واضح و روشنی از رجعت به دست نمیدهند اما نسبت به سایر تصاویر ارائه شده از رجعت از سازگاری بیشتری با رجعت برآمده از متون مقدس برخوردار است.
کلمات کلیدی: رجعت، نفس، بدن، حرکت، امتناع تراجع، فلسفه اسلامی
العنوان: اتساق الداخلی و الخارجی الاعتقادِ بالرجعه فی الفلسفه الإسلامیه
الباحث: محمد أحمدی زاده
الأستاذ المشرف: سماحه آیه الله سید حسن سعادت المصطفوی
الاستاذ المساعد: الدکتور محمد کاظم فرقانی
الاستاذ الناظر: الدکتور حسین هوشنگی
الفرع الدراسی: الألهیات و المعارف الاسلامی و الإرشاد- الفلسفه و الکلام
“رجوع النفس إلی الجسم الدنیوی فی النشأه الدنیویه” أمر من مصادیقها الرجعه فی آخرالزمان التی یعتقد بها الشیعه الامامیه. المباحث حول هذا الموضوع حدیثی أو کلامی غالباً ، لکن بعض علماء الشیعه من المتأخرین باحثوا هذه المسأله من جهه فکریه و فلسفیه و حاولوا علی تقدیم صوره عقلانیه من الرجعه. لکن کم هذه الصور و التبایین توافق أصولهم الفلسفیه؟ و من ناحیه أخری کم تتسق هذه الصور الرجعه المستمده من النصوص الدینیه؟
یحاول السید ابو الحسن الرفیعی القزوینی علی تقدیم صوره عقلیه للرجعه الصالحین و إعلان الرجعه التی هی معتقد الشیعه من الضروری. الفیض الکاشانی والحکیم الشاه آبادی یفسران الرجعه بالبدن البرزخی و المثالی فی تصویرهما عن رجعه الأموات. المولی علی النوری یعبر عن الرجعه برجوع النفوس فی قوس النزول بعد القیامه الکبری. یسعی العلامه السید محمد حسین الطباطبایی إن یدفع استحاله الرجعه بالتمایز بین الموت الطبیعی و الموت الاخترامی.
تبیین الرفیعی القزوینی لا یوافق اصوله لفلسفه الصدرائیه تماماً لکن یبدو أن صور الفیض الکاشانی و الشاه آبادی الذین هم أتباع الحکمه المتعالیه یتسق مع أسس الصدرائیه. و أیضاً صور المولی علی النوری و العلامه الطباطبایی للرجعه توافق اصولهم لفلسفه الصدرائیه.
ما فسّر الرفیعی القزوینی، الفیض الکاشانی و أیضاً الحکیم الشاه آبادی من الرجعه یصور عوده خاصه أولیاء الله فی أحسن الوجوه لا غیرهم.
تصویر المولی علی النوری للرجعه یغایر الرجعه المفهَمه من النصوص الدینیه. العلامه الطباطبایی لا یعرض تصویراً عقلیاً واضحاً للرجعه لکن ما صوره العلامه أکثر توافقاً للرجعه المفهمه من النصوص المقدسه بالنسبه إلی سائر التصاویر.
کلمات البحث: الرجعه، النفس، البدن، الحرکه، امتناع التراجع، الفلسفه الاسلامیه
Believe to Return (rajat) in Islamic Philosophy: An Inner and Outer Consistency
Abstract:
Shia believe to the “Return of Soul to earthly body in the same world” that one of it’ s extensions is the doctrine of “Return in End of Days” (Rajaah). The discussions about this subject is usually theological or traditional (hadithi), but few of Shia-scholars have considered this issue and have tried to present it rationally. But are these issues consistent with their philosophical principles completely? And
On the other hand, are these issues are consistent with the doctrine of “Return” that derived from religious texts?
Abo-al-hasan Rafiee Gazvini tries to present a rational image of the righteous Return and present the Shia’ believe to rajaat as a necessary believe. Faiz-Kashani and Sha Abadi portrait it as purgatorial body. Mola Ali Noori regard it as return of Soul after the Great Resurrection . Allame Tabatabaee try to regard it as a possible phenomen, through differentiation between Natural death and Sudden death (Ekhterami).
Gazvini’s image is not compatible with his philosophical foundations exactly, Unlike Faiz-kashani and Shah-Abadi’s images as well as Mola Ali Noori and Allame Tabatabaee.
The images of “Return” as pictured by Rafiee-Gazvini, Faiz-kashani and Shah Abadi uttermost can jast portrait Saints’ return not others. Image by Mola Ali Noori is quite contrary to the image that emerged from Islamic texts. Allame-Tabatabaee do not present a clear and accurate image but his image has more compatible with the images that emerged from the Islamic texts than other images.
Keywords:
Return, Soul, body, move, refuse of Tarajoa, Islamic philosophy
Imam Sadiq (a.s) university
Faculty of Theology, Islamic Studies and Guidance
Philosophy and Islamic Theology
Inner and over consistency of faith to “return” in Islamic philosophy
Supervisor:
Sayyed Hassan Saadat Mostafavi
Advisor:
- R. Mohammad Kazem Forqani
Author
Mohammad Ahmadizadeh
December 2012
