توضیحات
دانشکده الهیات معارف اسلامی و ارشاد
پایان نامه کارشناسی ارشد رشته الهیات، معارف اسلامی و ارشاد
گرایش علوم قرآن و حدیث
معناشناسی تدبّر در قرآن با سه رویکرد ساختاری، ریشه‌شناسی و تاریخ انگاره
استاد راهنما: دکتر احمد پاکتچی
استاد مشاور: دکتر عباس مصلائی پور
دانشجو: مرتضی سلمان نژاد
دی ۱۳۹۱
چکیده
تدبّر در قرآن یکی از مهم‌ترین و کلیدی‌ترین مفاهیم قرآنی به شمار می‌آید که به تصریح خود آیات، غایت نزول قرآن کریم است. اگرچه پژوهش و تحقیق حول واژه مذکور در سده‌های نخستین شروع شده است، لیکن باید اذعان نمود که در مدت چند ساله اخیر شاهد سیل تحقیق و پژوهش در رابطه با تبیین بیشتر ابعاد واژه تدبّر می‌باشیم. جستار در پیش‌رو نیز به نوبه خود در تلاش است این‌بار با بکارگیری ابزار علم معناشناسی و زبان‌شناسی به تحلیل مؤلفه‌های معنایی تدبّر بپردازد. از این‌رو مباحث حول تدبّر با تکیه بر سه رویکرد ساختاری، ریشه‌شناسی و تاریخ انگاره پی‌گرفته شده است. با عنایت به رویکرد ساختاری می‌توان واژه تدبّر در قرآن را نوعی از فهم و ادراکی از طریق سمع کلام الله و سنجش نسبت آن با رسولی الهی (به عنوان تلاوت‌کننده/ تالی) جهت دریافت قلبی دلالت آیات بر منشأ الهی آن بیان داشت. از طرف دیگر با تاکید بر رویکرد ریشه‌شناسی سعی شده است تا فرایند ساخت این واژه از ماده [دبر] به ساخت «تدبّر» به کمک ساخت مشابه (تیپولوژی) آن در زبان انگلیسی تبیین گردد و سرانجام با تکیه بر رویکرد تاریخ‌انگاره تلاشی در ارائه تحلیلی تاریخی از انگاره تدبّر صورت پذیرفته است.
واژگان کلیدی: قرآن کریم، تدبّر، معناشناسی، ساختاری، ریشه‌شناسی، تاریخ انگاره.
العنوان: معرفه معنی التدبّر فی القرآن الکریم باتجاهات ثلاثه: الاتجاه البنیوی، علم التجذیر، تاریخ الفکره
الأستاذ المشرف: الدکتور أحمد باکتجی
الأستاذ المساعد: الدکتور عباس مصلائی بور
الطالب: مرتضی سلمان نجاد
الفرع الدراسی: الشریعه إختصاص علوم القرآن والحدیث
الخلاصه:
یُعَدّ التدبّر فی القرآن الکریم من أهمّ المفاهیم القرآنیه وأعرقها وهو غایه لنزول القرآن الکریم علی ما تصرّح به نفس الآیات. البحث عن المفرده المذکوره وإن کان قد ابتدأ منذ القرون الأولی، لکن یجب الإذعان بأننا نشاهد فی السنوات الأخیره کمًّا غفیرًا من البحوث حول تبیین زوایا مفرده التدبّر أکثر فأکثر. یحاول البحث الحالی لهذه المره علی ما یمکنه تحلیل مؤشّرات التدبر المعنویه باستخدام علم المعانی واللسانیات. لذلک تابَعنا البحوث حول التدبّر بالاعتماد علی اتجاهات ثلاثه: الاتجاه البنیوی، علم التجذیر، تاریخ الفکره. یمکننا التعبیر عن التدبر آخذین بعین الاعتبارالاتجاه البنیوی أنّه نوعٌ من الفهم عن طریق استماع کلام الله وقیاس نسبته إلی الرسول الإلهی (کتالٍ له) لفهم دلاله الآیات علی مصدرها الإلهی فهمًا قلبیًّا. حاولنا من جهه أخری ترکیزا علی اتجاه علم التجذیر تبیین عملیه صیاغه مفرده تدبُّر من مادّه دبر بمساعده بنیتها المتشابهه فی اللغه الإنجلیزیه وأخیرًا حاولنا عرض تحلیل تاریخی من فکره تدبّر اعتمادا علی اتجاه تاریخ الفکره.
الکلمات الرئیسه: القرآن الکریم، التدبّر، علم المعانی، اتّجاه بنیوی، علم التجذیر، تاریخ الفکره
Abstract
“Understanding” (tadabbor) is being considered as one of the most important and a key Quranic concept, which is confirmed by its verses as the goal of the Holy Quran’s revelation. Studies and researches regarding this term commenced from the very first decades of Islam, however, it should be admitted that in recent years we are confronted with extensive researches and huge studies that have been done to illustrate more. This thesis attempts to analyze the meaning elements of “understating” through the employment of methods in semantics and the linguistics. Thus, the explanation of this term had been pursued by three attitudes: structural, etymological and historical. Through structural attitude, the term “understanding” in the Quran can be expressed as a kind of realizing and understanding by listening to the words of Allah (kalamollah) and evaluating its relation to the sacred Prophet (as a reader = tali) in order to gain a keen perception of implications of the verses in their divine source. M eanwhile, it tries to explain the process of production of this term from the root of “د ب ر” to the production of “تدبّر” by emphasizing the etymological attitude with the help of its similar production (typology) in German and English. Ultimately, by historical attitude there is an attempt to provide a historical analysis of “understanding”.
Keywords:The Holy Quran, Understanding, Semantics, structural, Etymology, history of idea
Imam Sadeq (a s) University
Theology, Islamic Studies and Guidance
- A. Guidance
A Three-Dimensional Approach To The Semantic Of Tadabbor In The Holy Qoran:Structural Etymological And History Of Idea Approachs
Supervisor:
- R. Ahmad Pakatchi
Advisor:
- R. Abbas Mosallaipoor
Author
Morteza Salmannejad
December, 2012
