دانشگاه امام صادق علیه‌السلام
دانشکده‌ی علوم سیاسی
پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد رشته‌ی معارف اسلامی و علوم سیاسی
الگوی واکنش نیروهای سیاسی داخلی به مداخلات آمریکا در ایران
مطالعه‌ی موردی تسخیر سفارتخانه ایالات متحده‌ی آمریکا
استاد راهنما:
دکتر غلامرضا خواجه‌سروی
استاد مشاور:
دکتر جلال درخشه
دانشجو:
محمد عرب‌زاده
شهریور ۱۳۸۹
چکیده:
چهره‌ها، گروه‌ها و احزاب سیاسی مختلف و پرشمار یک کشور را می‌توان با شناخت شباهت‌های راهبردی و اصلی و کنار گذاشتن تفاوت‌های روشی و سلیقه‌ای جزیی و کم‌اهمیت‌شان، در قالب جریان‌های عمده و بزرگ سیاسی تقسیم‌بندی کرد. همه‌ی اعضای یک جریان علیرغم تفاوت‌های روشی و سلیقه‌ای در رفتار، مبانی اعتقادی و سوگیری رفتاری مشترکی دارند و می‌توان گفت رفتار همه‌ی آن‌ها از دسته‌ای از قواعد مشترک پیروی می‌کند.
شناخت الگوی عمل این جریان‌های سیاسی فعال، یکی از مهم‌ترین پیش‌شرطهای مدیریت کلان کشور است. برای رسیدن به این شناخت، بایستی با بررسی چگونگی عمل این جریان‌ها در مقاطع مختلف، تصویر کامل و تقریباً روشنی از قواعد حاکم بر فعالیت آن‌ها به دست آورد. این کار موجب می‌شود که با تببین عملکرد نیروهای سیاسی فعال ایران و کمک به ترسیم الگوی حاکم بر عملکرد این نیروها، سیاست‌گذاران و رهبران جامعه راحتتر بتوانند رفتار این نیروها را در برابر وقایع احتمالی آینده پیش‌بینی و در صورت نیاز کنترل کنند.
یکی از مسایلی که در دوره‌های مختلف واکنش‌های متفاوت احزاب و جریان‌های سیاسی را برانگیخته، مساله‌ی مداخله‌ی آمریکا در امور داخلی ایران است که از آن‌جا که از ابتدای دهه‌ی چهل آغاز شده و تا سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی تداوم یافته است.
تسخیر سفارتخانه‌ی آمریکا در تهران در آبان ۱۳۵۸ توسط دانشجویان پیرو خط امام را می‌توان یکی از تاثیرگذارترین و مهم‌ترینِ این واکنش‌ها به این مداخلات دانست که از سوی نیروهای جریان مذهبی و انقلابی آن دوران انجام شد. پیامدهای گسترده و عمیق این واقعه در سیاست داخلی که به استعفای دولت موقت منجر شد و در سیاست خارجی که به قطع رابطه‌ی ایران و آمریکا انجامید، موجب شد که همه‌ی چهره‌ها و نیروهای فعال سیاسی ایران، مجبور شوند به این مساله نیز واکنش نشان دهند. رساله‌ی حاضر می‌کوشد با واکاوی عملکرد متفاوت فعالان سیاسی آن روز ایران در برابر این واقعه، به سوی تبیین چگونگی این برخوردها حرکت کند.
از سال‌های پیش از پیروزی انقلاب، تقریباً همه جریان‌های فکری و سیاسی ایران را می‌توان به چهار گروه عمده دسته‌بندی کرد: لیبرالِ ملی‌گرا، التقاطی، مارکسیست و اسلام‌گرای سیاسی.
نتیجه‌ی بررسی‌ها نشان داد که واکنش نیروهای اسلام‌گرای سیاسی به رخدادها، با الهام از رهبری امام خمینی و همراهی با مردم، معمولاً فعال و پیشینی بوده و در مقابل، جریان‌های دیگر معمولاً منتظر می‌مانند و متناسب با جریان غالب اجتماعی عمل می‌کردند.
کلیدواژه‌ها:
روابط خارجی،تاریخ سیاسی، جریان‌شناسی سیاسی، تسخیر سفارت آمریکا در تهران، احزاب
العنوان: نمط رد فعل القوی السیاسیه الداخلیه للتدخلات الأمریکیه فی إیران: دراسه حاله احتلال السفاره الأمریکیه فی طهران
الأستاذ المشرف: الدکتور غلامرضا خواجه سروی
الأستاذ المساعد: الدکتور جلال درخشه
الطالب: محمد عرب‌زاده
الفرع الدراسی: الدراسات الإسلامیه والعلوم السیاسیه
چکیده:
یمکن تصنیف الشخصیات، والفرق والأحزاب السیاسیه المختلفه والکثیره فی بلد‌ما، عن طریق التعرف علی وجوه التشابه الاستراتیجیه والرئیسه ونبذ نقاط الاختلافات المنهجیه الجزئیه الناتجه عن الأذواق، فی إطار التیارات السیاسیه الرئیسه والکبیره. إن لکل أعضاء تیار ما، مبادئ عقائدیه واتجاهات سلوکیه مشترکه ویمکن القول بأن سلوکهم یتبع مجموعه من القواعد المشترکه.
إن التعرف علی نمط عمل هذه التیارات السیاسیه الناشطه، هو أحد أهم متطلبات الإداره العامه للبلد. وللعثور علی هذا التعرف، من الضروری أن نحصل علی صوره شفافه وواضحه عن القواعد الحاکمه علی نشاطات هذه التیارات، عبر دراسه کیفیه عملها فی الأزمنه المختلفه. وهذه العملیه تؤدی إلی أن یتمکن المخططون وقواد المجتمع من تنبؤ سلوکیات القوی السیاسیه الناشطه فی إیران تجاه الأحداث المحتمله المستقبلیه والسیطره علیها إذا لزم، عن طریق بیان أدائهم ولعب دور فی رسم نمط أداء هذه القوی.
إن من القضایا التی أثارت ردود أفعال مختلفه للأحزاب والتیارات السیاسیه فی فترات مختلفه، هی قضیه التدخل الأمریکی فی شؤون إیران الداخلیه، وقد بدأت منذ بدایه الأربعینات واستمرت حتی سنوات بعد انتصار الثوره الإسلامیه.
ویمکن اعتبار احتلال السفاره الأمریکیه فی طهران فی نوفمبر/ تشرین الثانی ۱۹۷۹ من قبل قوی التیار المذهبی والثوری آنذاک المتمثله فی الطلاب التابعین لخط الإمام الخمینی من أهم ردود الأفعال لهذه التدخلات وأکثرها تأثیراً. وأدت النتائج الموسعه والمعمقه لهذا الحدث الذی أسفر عن استقاله الحکومه المؤقته فی السیاسه الداخلیه وقطع العلاقات الثنائیه بین إیران والولایات المتحده فی السیاسه الخارجیه، إلی إجبار کل الشخصیات والقوی السیاسیه الناشطه فی إیران لإبداء موقفهم تجاه هذا الحدث.
إن هذه الرساله تهدف إلی بیان کیفیه مواجهه الناشطین السیاسیین آنذاک فی إیران تجاه هذا الحدث، عن طریق تحلیل أدائهم المختلف حول هذه المسأله.
یمکن تصنیف جمیع التیارات الفکریه والسیاسیه فی إیران منذ سنوات قبل انتصار الثوره الإسلامیه فی أربع صنوف، وهی: اللیبرالیه الوطنیه، والانتقائیه، والمارکسیه، والإسلامیه السیاسیه.
وقد أظهرت نتائج الدراسات أن ردود القوی الإسلامیه علی الأحداث، مستلهمه قیاده الإمام الخمینی (ره) وجنباً إلی جنب الشعب، کانت فاعله ومبنیه علی التنبؤ، و فی المقابل، التیارات الأخری کانت تنتظر الأحداث وتعمل وفقاً للتیار الاجتماعی الغالب.
المصطلحات الرئیسه:
العلاقات الخارجیه، التاریخ السیاسی، معرفه التیارات السیاسیه، احتلال السفاره الأمریکیه فی طهران، الأحزاب
Abstract
Various and Numerous political figures, groups, and parties of a country could be classified under a few political mainstream according to their strategic and major similarities, if their petty and trivial differences of methodology and style ignored. Despite being methodologically different in behaviour, all members of a movement share common principles and orientations, and their conduct is governed by some common rules.
Understanding the functional models of active political movements is the key precondition to macro-level management of a country. To accomplish such an understanding, a perfect image capturing the rules governing their activity has to be drawn through examination of their functions in different timeframes. Doing so enables policy-makers and social leaders to predict accurately the possible future developments of these forces and to control them if necessary by drawing models governing their function. US interference with internal affairs of Iran has long been a subject of different reactions of political parties and factions since the beginning of 1950s well into the post-Revolution years.
Takeover of American embassy in November 1979 by Iranian students, then known under the common denomination of Followers of Imam’s Line, is among the most important reactions to this kind of interference by revolutionary and religious forces of the time. The event had deep and long-standing effects on the politics at home and led to the resignation of ad hoc government and ended US-Iranian political relations and brought all political figures and active forces under a common umbrella of activism against the interference. The present thesis is an attempt to investigate the different conducts of active political forces of Iran of the time vis-a-vis this event, and to develop a model for explanation of these dynamics. From long before the Islamic Revolution, almost all schools of political thought fall into four major classifications: nationalist liberals, eclectic forces, Marxists, and political Islamists.
The examinations indicated that political Islamist groups, mainly under the influence of and inspiration of the charismatic leadership of Ayatollah Khomeini and public support had been more active and predictable. The examinations also were indicative of passive alignment of other groups with the dominant social movement.
Keywords:
Foreign Relations, Political History, Political Genealogy, American Embassy in Tehran Takeover, Parties
Imam Sadiq University
A Thesis Presented for the Degree of Master of Art
In Faculty of Islamic Studies and Political Science
Reaction of Iranian political parties U.S interventions in Iran’s internal’s affairs: Case study about takeover of U.S embassy
Supervisor:
Dr: Gh. Khajehsarvi
Adviser:
Dr. J. Derakhsheh
Student:
Mohammad Arabzadeh
August 2010