دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات
پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات
گرایش مطالعات حقوقی
سواد رسانه‌ای: حمایت و توانمندسازی نوجوانانِ (۱۲ تا ۱۶ سال) خانواده‌های متدین در برابر تلویزیون
استاد راهنما:
دکتر مهدی محسنیان راد
استاد مشاور:
دکتر حسام‌الدین آشنا
دانشجو:
سید حامد میرخانی
مهر ۱۳۹۲
چکیده
«آموزش سواد رسانه‌ای» در کنار «نظام‌دهی رسانه‌ها» و «کنترل والدین» سه شیوه مهم مدیریت تعامل مخاطب کودک و نوجوان با رسانه محسوب می‌شود. بر خلاف راهکارهای دوم و سوم که به ترتیب بر رسانه (فرستنده) و والدین (واسطه میان رسانه و فرزندان) تمرکز دارند، آموزش سواد رسانه‌ای بر «مخاطب» متمرکز است. شایان ذکر است راهکار آموزش سواد رسانه‌ای نسبت به دو راهکار دیگر در کشور ما تاکنون کمتر شناخته شده و مورد توجه بوده‌است. بنابراین هدف پژوهش حاضر در گام اول، معرفی سواد رسانه‌ای و رویکردهای مختلف آموزش آن بوده‌است. هدف دوم نیز برگزاری کارگاه آموزش سواد رسانه‌ای طی چند جلسه برای گروهی از نوجوانان ۱۲-۱۴ سال خانواده‌های متدین و بررسی جهت‌گیری‌های مثبت و منفی نوجوانان آموزش‌دیده نسبت به آموزه‌های سواد رسانه‌ای و دوره برگزارشده بوده‌است.
پژوهش حاضر از میان رسانه‌های مختلف، رسانه «تلویزیون» را به دلیل عمومیت و مصرف بالای آن در مقایسه با سایر رسانه‌ها انتخاب کرده‌است. روش پژوهش در بخش اول مبتنی بر «مطالعات کتابخانه‌ای» بوده‌است. طی مطالعات، این نتیجه حاصل شد که در فرآیند آموزش نوجوانان در ایران به‌ویژه در خانواده‌های متدین، خانواده‌ها را نیز باید دخیل کرد. بر این اساس طرح درس‌ها آماده شده و آموزش‌های لازم طی سه جلسه کارگاهی به نوجوانان و یک جلسه به والدین داده شد. برای بررسی نگرش نوجوانان، از روش «مصاحبه با گروه متمرکز» استفاده شد. نتیجه مصاحبه‌ها نشان داد نوجوانان در مجموع نسبت به آموزه‌های سواد رسانه‌ای و آموزش آن نگرش مثبت دارند.
در انتها، پژوهش به این نتیجه رسید که چهار عامل «نوجوان»، «خانواده»، «معلم یا نهاد آموزش» و «تلویزیون یا نهاد رسانه» و نحوه تعامل آن‌ها نسبت به یکدیگر در شکل‌گیری سازوکار آموزش سواد رسانه‌ای مناسب برای نوجوانان نقش اساسی دارند. بر این اساس پژوهش حاضر در زمینه چگونگی رابطه و تعامل میان چهار عامل مذکور، پیشنهادهای خود را ارائه داده‌است.
واژگان کلیدی: سواد رسانه‌ای، آموزش سواد رسانه‌ای، تلویزیون، نوجوان، خانواده
العنوان: التوعیه الإعلامیه: دعم الناشئین (المتراوحه أعمارهم بین ۱۲ و۱۶ سنه) المترعرعین فی العوائل الملتزمین بالشؤون الدینیه و منحهم السلطه على التعامل الجید مع التلفزیون
الباحث: سید حامد میرخانی
الأستاذ ألمشرف: الدکتور مهدی محسنیان راد
ألستاذ ألمساعد: الدکتور حسام الدین آشنا
الفرع الدراسی: الدراسات الاِسلامیه و الثقافه والإعلام
الخلاصه
“تعلیم التوعیه الإعلامیه” مع “التنظیم الإعلامی” و”تحکم الوالدین على الأولاد” هی من طرق إداره تعامل الأطفال والناشئه مع التلفزیون. بالرغم من الطریق الثانی والثالث اللذین یرکزان على الإعلام والوالدین على التوالی، فتعلیم التوعیه الإعلامیه یرکز على “المتلقی”. من الجدیر بالذکر أن اسلوب تعلیم التوعیه الإعلامیه فی بلدنا هذا لم یتم تعریفها مثل الطریقین الأخریین ولذا فهذه الدراسه تهدف إلی تعریف التوعیه الإعلامیه و مناحی التعلیم المختلفه فیها. والهدف الثانی إقامه ورشات تعلیم التوعیه الإعلامیه فی عده جلسات للناشئه الذین تتراوح أعمارهم بین ۱۲-۱۴ فی العوائل المتلزمه بالشؤون الدینیه ودراسه تأثیراتها الإیجابیه والسلبیه على الناشئه.
فی هذه الدراسه تم اختیار التلفزیون من بین وسائل الإعلام وهذا بسبب انتشاره واستخدامه الواسع لدی الناس. کذلک اُستخدم الأسلوب المکتبی فی القسم الأول من الدراسه و تشیر النتائج إلی أنه فی عملیه تعلیم التوعیه الإعلامیه للناشئه یجب إدخال الأُسَر. على ضوء هذه الدراسه تم تصمیم نصوص تعلیمیه وتقدیم التعالیم للناشئه وأسرهم فی ثلاث جلسات تعلیمیه والأسلوب کان أسلوب المقابله مع “الفئات الخاصه المرکزه” والنتیجه هی أن الناشئه لدیهم اتجاهات إیجابیه تجاه تعلیم التوعیه الإعلامیه.
وأخیرا تستنتج الدراسه أن لأربعه مؤشرات أی “الناشئ” و”الأسره” و”المرشد التربوی أو المؤسسه المعلمه ” و”التلفزیون أو الإعلام” لها دور هام فی تنظیم التوعیه الإعلامیه المناسبه لدى الناشئه. فلهذا قامت هذه الدراسه بتقدیم بعض الاقتراحات حول کیفیه التعامل بین هذه المؤشرات الأربعه.
الکلمات الأساسیه : التوعیه الإعلامیه، تعلیم التوعیه الإعلامیه، التلفزیون، الناشئ، الأسره.
Abstract:
“Media Literacy Education” as well as “Media Regulation” and “Parental Control” are three important solutions to manage the relations between children-adolescents and media. In spite of the second and third solutions that focus on media (sender) and parents (medium between media and children), Media Literacy Education focuses on “audience”. Media Literacy Education in Iran, in comparison with two other solutions, has been less known and has attracted less attention. Thus, the first purpose of this research is to provide, with an introduction to media literacy, different approaches to it and its teaching methods. The second purpose is holding some workshops for adolescents (12-16) coming from religious families and studying their positive and negative attitudes towards the key concepts of media literacy and the workshop itself.
This research has selected “TV” among different kinds of Media because of its popularity and high usage. The methodology of the first part is based on library studies. The studies led to the notion that family should be considered in the education process in Iran; especially in religious families. Then the curriculums were prepared and the workshops were held for three sessions for adolescents and one session for parents. When the workshops finished, adolescents’ attitudes were studied by “focused group” method. To sum up, the studies revealed positive attitudes towards the key concepts of media literacy and the workshop itself.
Finally, this research concluded that four factors “adolescent”, “family”, “teacher or education institution” and “TV or media institution” and the way they interact with each other, have an essential role in the formation of proper media literacy education. Hence, this research has presented its proposals for how they should be in interaction with each other.
Keywords: media literacy, media literacy education, TV, adolescent, family
Imam sadiq University
Faculty of Islamic Studies and Culture and Communication
M.A thesis in Islamic Studies and Culture and communications
Field law studies area
Media Literacy: protection and empowerment of teenagers (12-16 years) coming from the religious families toward television
Supervisor:
Dr. Mehdi Mohsenian Rad
Advisor:
Dr. Hesamoddin Ashena
Student:
Seyed Hamed Mirkhani
October 2013