دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات
پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد
گرایش مطالعات سیاست‌گذاری
دیپلماسی رسانه‌ای شبکه العالم در قبال بیداری اسلامی ۱۳۹۱-۱۳۸۹
استاد راهنما:
دکتر حسن بشیر
استاد مشاور:
دکتر سید محسن بنی هاشمی
دانشجو:
حسن صفردخت
خرداد ۱۳۹۲
چکیده:
شبکه العالم به عنوان یکی از کنشگران رسانه‌ای کلیدی جمهوری اسلامی ایران در عرصه فعالیت های برون مرزی نظام در حوزه ی کشورهای عرب زبان قلمداد می‌شود. نگرش و عملکرد شبکه العالم به عنوان یک شبکه دولتی و حاکمیتی ایران زیر نظر معاونت برون مرزی صدا و سیما، در مورد مسئله شکل‌گیری جنبش‌های اعتراضی مردم که در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ در کشورهای عرب زبان و شمال آفریقا با عنوان بیداری اسلامی شکل گرفت می‌تواند نقطه عطفی در جهت بیان نمودن مواضع و دیدگاه‌های حاکمیتی جمهوری اسلامی ایران در قبال اتفاقات اخیر در منطقه باشد. لذا هدف این پایان‌نامه شناسایی مؤلفه‌های دیپلماسی رسانه‌ای شبکه العالم در قبال تحولات بیداری اسلامی است که می‌تواند در کشف دیپلماسی رسانه‌ای جمهوری اسلامی ایران در قبال بیداری اسلامی موثر و راهگشا باشد.
در این پژوهش با استفاده از «روش عملیاتی تحلیل گفتمان» (پدام) به بررسی بیش از ۵۰۰۰ خبر از سایت شبکه العالم از سال ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۱ با موضوع بیداری اسلامی در رابطه با کشورهای عرب زبان منطقه اعم از: عربستان، بحرین، مصر، سوریه، لیبی، یمن، تونس، اردن، مغرب، الجزایر، عمان، عراق، فلسطین، قطر، کویت و امارات پرداخته شده و به طور مجزا مورد واکاوی قرار گرفته شده است. نتایج تحلیل نشان می دهد شبکه العالم عمدتاً تصویری مثبت و دموکراتیک نسبت به حرکت‌های اعتراضی مردم داشته و به علنی شدن جنبش‌های اعتراضی و شکل‌گیری روحیه استکبارستیزی در مردم منطقه تأکید دارد. شبکه العالم به طور آشکار در گزارشات و اخبار خود به حمایت‌های دوگانه دولت‌های غربی در قبال حکام خودکامه و برجسته‌سازی همسویی آن‌ها تلاش می‌کند. از دیگر محورهای مهم تأکید بر به خطر افتادن منافع اسرائیل بعد از وقوع انقلاب‌های عربی در منطقه و توجه به سرنگونی دولت‌ها به علت از دست دادن پایگاه مردمی می‌باشد. تفسیر نتایج تحلیل در چارچوب مفهوم دیپلماسی رسانه‌ای نشان می‌دهد که ایران از طریق رسانه‌ی رسمی برون‌مرزی خود یعنی شبکه العالم در پی اعلام نمودن مولفه‌هایی همچون همسویی خود با استکبارستیزی و توجه به اهداف و خواسته‌های مردم منطقه و حمایت از جبهه مقاومت بر علیه اسرائیل است.
واژگان کلیدی: دیپلماسی رسانه‌ای، شبکه العالم، روش عملیاتی تحلیل گفتمان (پدام)، بیداری اسلامی، کشورهای عرب زبان.
العنوان: الدبلوماسیه الإعلامیه لقناه العالم حیال الصحوه الإسلامیه ۲۰۱۰-۲۰۱۲
الأستاذ المشرف: الدکتور حسن بشیر
الأستاذ المساعد: الدکتور السید محسن بنی هاشمی
الطالب: حسن صفردخت
الفرع الدراسی: الدراسات الإسلامیه والثقافه والاتصالات
الخلاصه:
تعتبر قناه العالم من إحدی الأذرع الإعلامیه الرئیسه للجمهوریه الإسلامیه علی صعید نشاطاتها الدولیه و علی وجه التحدید فی القطر العربی. یمکن أن نعد موقف وأداء قناه کهذه بصفتها قناه حکومیه والتی تقوم بنشاطاتها تحت إشراف المساعدیه الدولیه للهیئه العامه للإذاعه والتلفزیون الإیرانیه قبال تشکیل الحرکات الاحتجاجیه فی الدول العربیه ودول شمال إفریقیا المسماه بالصحوه الإسلامیه نقطه عطف فی التعبیر عن مواقف و وجهات النظر لدی الجمهوریه تجاه الأحداث الأخیره فی المنطقه. علی هذا الأساس یهدف البحث إلی تحدید عناصر الدبلوماسیه الإعلامیه فی قناه العالم تجاه مستجدات الصحوه الإسلامیه التی تساعد فی استیعاب الدبلوماسیه الإعلامیه لهذا البلد حیال الصحوه الإسلامیه.
لقد قمنا بدراسه أکثر من ۵۰۰۰ خبر من موقع قناه العالم خلال الفتره ۲۰۱۰-۲۰۱۲ حول الصحوه الإسلامیه فی دول المنطقه العربیه من السعودیه، والبحرین، ومصر، وسوریا، ولیبیا، ویمن، وتونس، والأردن، والمغرب، والجزائر، وعمان، والعراق، وفلسطین، وقطر، والکویت، وامارات العربیه المتحده التی تم تحلیلها بشکل مستقل عن طریق منهج بحثی یدعی بـ «الطریقه العملیه لتحلیل الخطاب».
وأظهرت نتائج الدراسه أن القناه تناقلت صوره إیجابیه و دیمقراطیه عن الحرکات الاحتجاجیه و أکدت علی ضروره خروج الجماهیر علنیاً وتکوین المعنویات المناهضه للاستکبار بین شعوب المنطقه. إن هذه القناه تحاول بوضوح عبر أخبارها و تقاریرها المبثوثه لتسلیط الضوء علی انحیاز الدول الغربیه ودعمها المزدوج عن دکتاتوریات المنطقه کما أن التاکید علی تعرض مصالح الکیان الغاصب للأخطار بعد حدوث الثورات العربیه فی المنطقه والالتفات إلی سقوط الحکومات لفقدان قاعدتها الشعبیه بات یعد من المحاور الهامه.
تشیر معطیات التحلیل فی إطار مفهوم الدبلوماسیه الإعلامیه إلی ما تسعی إلیه الجمهوریه عن طریق وسائلها الإعلامیه الجماهیریه الدولیه لنشر عناصر تهمها کموافقتها مع مناهضه الاستکبار و الاهتمام بأهداف شعوب المنطقه و مطالبهم و دعم جبهه المقاومه ضد کیان الاحتلال.
المفردات المفتاحیه: الدبلوماسیه الإعلامیه، قناه العالم، الطریقه العملیه لتحلیل الخطاب، الصحوه الإسلامیه، الدول العربیه.
Abstract:
Al-Alam News network is considered as one of key media of Islamic Republic of Iran in overseas` areas within Arab countries. Attitude and performance of Al-Alam News network as public and government`s monitoring channel under the foreign assistance of IRIB on the issue of creating protest movements in Arab countries and north of Africa as Islamic awakening in years of 2010 and 2011 could be a criteria in stating positions and perspectives of Iranian government regarding the recent events in the region. The aim of this thesis is to identify components of Al-Alam News network `s media diplomacy towards Islamic awakening upheavals that can be effective and useful in understanding of media diplomacy of Islamic Republic of Iran towards Islamic awakening.
In this research through practical discourse analysis method (PDAM) have been studied and analyzed separately over 5000 news at the channel`s website regarding Islamic awakening between the years of 2010- 2012 in Arab countries in the region including Saudi Arabia, Bahrain, Egypt, Syria, Libya, Yemen, Tunisia, Jordan, Morocco, Algeria, Oman, Iraq, Palestine, Qatar, Kuwait, United Arab Emirate.
The results shows the channel`s positive and democratic image towards the protest movements and focuses on reveal of protest movement and formation of spirit of arrogance confrontation in the region. Al-Alam News network tries to show dual-support of western governments towards the autocratic rulers and their alignment with them.
Another important point is stressing on endangering interests of Israeli regime after rising of Arab revolutions in the region and considering to falling of the governments due to loss of popular bases.
Interpreting the analysis within the framework of media diplomacy context shows Iran`s intention in stating elements of its alignment with spirit of arrogance confrontation and considering to demands and goals of the people in the region and supporting the Resistance Front against Israel through Al-Alam New network.
Keywords: media diplomacy, Al-Alam News network, practical discourse analysis method (PDAM), Islamic awakening, Arab countries.
Imam Sadiq University
A Dissertation Submitted to the Faculty of Islamic Studies & Culture & Communication
in partial fulfillment of the requirements for the degree of Master of Philosophy in Culture and Communication
Media Diplomacy of Al-Alam Channel Regarding Islamic Awakening 2010-2012
Supervisor:
Dr. Hassan Bashir
Advisors:
Dr. Syyed Mohsen Banihashemi
Student:
Hassan Safardokht
June 2013