پایان نامه: رویکرد اسلامی به منافع ملی در روابط بین الملل

توضیحات

دانشکده معارف اسلامی و علوم سیاسی

پایان نامه کارشناسی ارشد رشته معارف اسلامی و علوم سیاسی

گرایش روابط بین الملل

رویکرد اسلامی به منافع ملی در روابط بین الملل

استاد راهنما: دکتر محمدحسن خانی

استاد مشاور: دکتر سید محمدرضا احمدی طباطبایی

دانشجو: سجاد طالبی

شهریور ۱۳۹۴ هجری شمسی

چکیده

مفهوم منافع‌ملی که در دولت-کشورهای مدرن اصل اساسی و قطب‌نمای نشان‌دهنده جهت عملکردهاست؛ از زمان شکل‌گیری علم سیاست و در دوره دولت-شهرها و امپراطوری‌ها نیز همواره عامل اصلی و تعیین‌کننده سیاست‌ دولت‌ها بوده است. در رویکرد رئالیسم در صورت بروز هرگونه تزاحم و تضاد، این اصول دینی و اخلاقی هستند که باید به نفع مصلحت و خیر جمعی که همان تأمین منافع‌ملی است، کنار بروند. عدم تأمین منافع‌ملی می‌تواند منجر به نابودی یک ملت گردد؛ از این‌رو تأمین حداکثر منافع‌‌ملی، هرچند که منجر به آسیب‌رساندن به دیگران شود، خود بالاترین اصل اخلاقی است؛ زیرا در نهایت از شرّ بزرگ‌تر که همان نابودی و هلاکت کامل یک ملت بود، جلوگیری کرده است. از سوی دیگر در رویکرد اسلامی، دو دیدگاه امت‌گرا و عملگرا وجود دارد و در این تحقیق روشن می‌شود که درحالی‌که بدون شک ایده عینیت یافتن امت واحده، باید هدف راهبردی دولت‌اسلامی در تمامی برنامه‌های بلند مدت باشد تا زمینه‌های تبدیل این مفهوم قرآنی از صرف یک ایده نظری به ماهیتی عینی را فراهم آورد؛ اما در عین‌حال دولت اسلامی نمی‌تواند تا قبل از عینیت یافتن این مفهوم مطابق بسیاری از مقتضیاتی که در صورت وجود عملی امت بایستی عمل می‌نمود، نظیر همکاری‌های راهبردی و ائتلاف‌های نظامی جهت مواجهه با قضایای اصلی و اهداف کلان دیگر، عمل نماید. لذا دولت اسلامی با درک واقعیات و توجه به شرایط زمانی و مکانی، مقتضیات نظام بین‌الملل و امکانات عینی موجود، سیاست‌گذاری کرده و به وظایف و تکالیف الهی، اسلامی و انسانی خود تا آن‌جا که قبل از تشکیل بالفعل امت برایش مقدور است، عمل می‌کند تا با محقق شدن امت واحده بتواند سایر تکالیفی را که به تنهایی توان انجامش را نداشته نیز به انجام برساند. رویکرد‌اسلامی، تعارضات موجود با رویکرد عرفی حاکم را اینگونه پاسخ می‌دهد که اولاً در نکات مشترک دو نظریه، نظیر لزوم قدرتمند شدن و دفاع از سرزمین تکلیف روشن است، گرچه در همین نکات نیز در رویکرد اسلامی اعمال با هدف تقرّب و کسب رضایت الهی و تنها با روش و ابزارهای مشروع، انجام می‌شوند. ثانیاً نفی قاطع کلیه اعمال و باورهای ضدانسانی رویکرد رئالیسم به منافع ملی، نظیر کشتار‌جمعی و قتل عام، جزء جداناپذیر رویکرد اسلامی است. ثالثاً اسلام اجازه تقدم مصالح جامعه اسلامی بر احکام ثانوی مانند نماز، روزه و حج را برای حفاظت از منافع‌ملی به طور موقت به حاکم اسلامی می‌دهد و رابعاً مواردی مانند اعتقاد به خداوند، گستره دنیوی و اخروی، مادی و معنوی اعمال و عالم، اعتقاد به برابری و برادری همه بشر با تفاوت در نژاد، دین و زبان به عنوان بندگان خداوند یکتا،اساساً در رویکرد رئالیسم وجود ندارد که رویکرد اسلامی به منافع‌ملی بدان ها تکیه و تأکید دارد.

واژگان کلیدی: منافع‌ملی، اسلام، روابط بین‌الملل، رویکرد اسلامی، سیاست اخلاقی، دولت ‌اسلامی

العنوان: مقاربه إسلامیه تجاه المصالح الوطنیه فی العلاقات الدولیه

الأستاذ المشرف: الدکتور محمدحسن خانی

الأستاذ المساعد: الدکتور سیّد محمدرضا أحمدی طباطبائی

الطالب: سجاد طالبی

الفرع الدراسی: الدراسات الإسلامیه و العلوم السیاسیه

المُلخّص

مفهوم المصالح الوطنیه هو المبدأ الأساسی للدول القومیه الحدیثه فهو مثل بوصله یُشیر إلى اتجاهات أدائها، و هو کان دائماً مُنذ تکوین العلوم السیاسیه وفتره دول المدن والإمبراطوریات، السبب الرئیسی والحاسم الذی یُحدد سیاسات الدول. وفقاً للمقاربه الواقعیه ینبغی التضحیه بالمبادئ الأخلاقیه والدینیه لصالح الخیر العام والمصالح الوطنیه؛ فی حال وجود أی تضارب أو تناقض؛ لأنّ خسران المصالح الوطنیه یمکن أن یؤدی إلى تدمیر الأمه. وبالتالی، فتوفیر الحد الأقصى من المصالح الوطنیه، حتى لو کان ذلک یؤدی إلى إیذاء الآخرین، یُعدُّ أعلى مبدأ أخلاقی. لأنه فی النهایه، یحول دون أضرار کبری، منها تدمیر الأمه بأکملها. وهناک قولان أو منظاران من ناحیه أخرى فی المقاربه الإسلامیه، منظار یری ألامه و منظارعملی براغماتی، وفی هذه الدراسه نوضح أنه على الرغم أنّه ینبغی أن تکون المحاوله لتکوین الأمه الواحده هی الهدف الاستراتیجی لأیه دوله إسلامیه فی کل خططها على المدى الطویل، حتی یتسنّی لها من خلال توفیر الأسس اللازمه، تحقیق هذه النظریه القرآنیه علی أرض الواقع. إلا أنّه من دون شک، و لکی یتحول هذا المفهوم من النظری إلی الفعلی، لا یمکن للدول إسلامیه إنجاز العدید من القضایا مثل تحالفات التعاون الاستراتیجی أو العسکری لمواجهه التحدیات الرئیسیه، کما إذا کانت الأمه الواحده  متواجده علی أرض الواقع.

وبالتالی، ترسم الدوله الإسلامیه سیاساتها من خلال فهم الواقع، مع الأخذ فی الاعتبار عوامل الزمان والمکان، مقتضیات النظام الدولی و الإمکانیات الفعلیه المتاحه، وتتبع بقدر الإستطاعه الالتزامات الإلهیه، الإسلامیه والإنسانیه قبل تکوین الأمه بشکل فعلی، و بعد تحقیق الأمه الواحده، فإنه یمکن إنجاز الواجبات الأخرى التی لم تکن لها القدره على تحقیقها بنفسها. تُجیبُ المقاربه الإسلامیه على التناقضات التی تعارضُ المُقاربه العرفیه بهذا الشکل، أولاً، بالنسبه للنقاط المشترکه للمقاربتین فکل شیء واضح، مثل ضروره الحصول على القوه والدفاع عن الوطن، ولکن حتى فی هذه النقاط المشترکه تقوم المقاربه الإسلامیه بها حتی تطیع إراده الله وتصبح أکثر قُربهً منه ولا تستخدم إلا الوسائل المشروعه. ثانیاً، المُقاربه الإسلامیه تنفی بشده جمیع الأعمال غیر الإنسانیه أو معتقدات المقاربه الواقعیه للحصول علی المصالح الوطنیه، مثل الدمار الشامل والمجازر والإباده الجماعیه. ثالثاً، تسمح  الشریعه الإسلامیه للحاکم الإسلامی أن یُقدّم مؤقتاً مصالح المجتمع الإسلامی على الأحکام الثانویه مثل الصلاه والصیام والحج حفاظاً على المصالح الوطنیه. رابعاً، تُشیرُ الشریعه الإسلامیه إلی قضایا مثل الإیمان بالله، عالم الدنیا والآخره، الجوانب المادیه والروحیه للممارسات والکون، والاعتقاد فی المساواه والأخوه الإنسانیه جمعاء مع وجود اختلافات فی العرق والدین واللغه، و أنّ کلنا عباد إله واحد، حیثُ تصرّ علیها المقاربه الإسلامیه، وهی فی الأساس لم یرد ذکرها فی المقاربه الواقعیه.

الکلمات الدلیله: المصالح الوطنیه، الإسلام، العلاقات الدولیه، المقاربه الإسلامیه، السیاسه الأخلاقیه، الدوله الإسلامیه

Abstract

The concept of national interests that is the main principle for the modern nation-states and like a compass indicates the direction of operations, since the formation of political science and periods of city-states and empires has always been the main and decisive cause which has determined politics of states. According to the realistic approach in the event of any conflict or contradiction, moral and religious principles should be sacrificed for the benefit of common good and national interests. Lack of national interests can lead to the destruction of a nation. Thus, providing the maximum level of national interests, even if it leads to hurting others, is the highest moral principle. Because at the end, it prevented the greater harm, which was the complete destruction of an entire nation. On the other hand, in the Islamic approach there are two views, Ummah-based point of view and pragmatic point of view and in this research it makes clear that although without doubt implementation of unified Ummah should be the strategic aim of any Islamic state in all of its long term plans, so that by providing the necessary grounds, this Quranic theory can turn into a reality. However, until this theoretical concept becomes actual, no Islamic state can function or accomplish many issues such as strategic cooperation’s or military alliances to face main challenges, as if the unified Ummah is actually in place. Hence, the Islamic state shapes its policies by realizing the realities, taking into consideration factors of time and place, exigencies of international system and actual available facilities, and follows the divine, Islamic and humanitarian obligations as far as it is possible, before shaping the actual Ummah, so that after the unified Ummah is in place, it can accomplish other duties which it did not have the capacity to accomplish by itself. The Islamic approach responds to contradictions with the common approach in this way, first, for shared points of two approaches everything is clear, such as the necessity of gaining power and defending of the territory, however, even in these shared points Islamic approach do them to obey God’s will and become more close to him and  do them only by using legitimate means. Second, the Islamic approach firmly denies all non-humanitarian acts or beliefs of the realistic approach to national interests, such as  mass destruction, massacres and genocides. Third, Islam allows the Islamic ruler to temporarily take precedence Islamic society’s interests over secondary provisions such as Prayer, fasting and pilgrimage to preserve the national interests. Fourth, issues such as belief in God, the realm of this world and afterworld, material and spiritual aspects of practices and the universe, belief in equality and brotherhood of all mankind with differences in race, religion and language, as servants of the sole God, which the Islamic approach insists on, are basically not mentioned in the realistic approach.

Keywords: National Interests, Islam, International Relations, Islamic Approach, Ethical Politics, Islamic State

Imam Sadiq University (ISU)

Faculty of Islamic Studies and Political Science

A thesis Presented for the Continuous

M.A. Degree in Islamic Studies and Political Science

Major: International Relations

Islamic Approach toward National Interests in International Relations

Supervisor:

Mohammad Hasan Khani Ph.D.

Advisor:

Mohammad Reza Ahmadi Tabatabaee Ph.D.

By: Sajjad Talebi

September 2015 AD