پایان‌نامه: تحلیل ارتباطی امر به معروف و نهی از منکر و نظریه ­ی هنجاری مسئولیت اجتماعی رسانه‌های جمعی

توضیحات

دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات

پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات

 (گرایش مطالعات سیاستگذاری)

تحلیل ارتباطی امر به معروف و نهی از منکر و نظریه ­ی هنجاری مسئولیت اجتماعی رسانه‌های جمعی

استاد راهنما :

دکتر ناصر باهنر

استاد مشاور:

پیمان جبلی

محمّدرضا روحانی

شهریور ۱۳۸۹

چکیده

در میان نظریه های ارتباطات جمعی، مجموعه ای از نظریه­های هنجاری وجود دارد که به تشریح بایدها و نبایدهای حاکم بر سایل ارتباط­جمعی در جوامع مختلف می پردازد؛ تقسیم بندی سیبرت و همکارانش اولین مجموعه از این دست به­شمار می رود که با رویکردی جانب دارانه مدل­های لیبرالی و مسئولیت اجتماعی را بر اقتدارگرایی و رسانه­های مسلکی شوروی ترجیح می دهد. در این میان نظریه­ی مسئولیت اجتماعی از وجوه مختلفی محل تأمل است؛ اول؛ از حیث زمانه­ی آن که مربوط به دوران جنگ سرد می گردد و دوم،  از حیث زمینه­ی آن که منتهی به کمیسیون آزادی مطبوعات موسوم به کمیسیون هاچینز می شود. این معانی و مضامین گرچه اساساً در تقسیم بندی چهارگانه­ی فوق اثرگذار بوده است لکن اثر مضاعف آن در نظریه­ی مسئولیت اجتماعی مشهود است؛ نظریه­ای که با توجه به مبانی و اصول آن، آبستن انتقادات فراوانی می باشد اما در مقابل ، در نگرش الهی، مسئولیت در مقابل جامعه با فریضه­ی امر به معروف و نهی از منکر مرتبط می­گردد که نقش بی­بدیلی را در رسانه های جمعی ایفا می نماید. بی شک لازمه ی پرداختن به جایگاه این فریضه در رسانه التزام به عناصر و کارکردهای ارتباطی آن می باشد؛این معنا برپایه­ی مدل ارتباطی رومن یاکوبسن مدنظر قرار می­گیرد؛در این مدل علاوه بر عناصر شش­گانه­ی(فرستنده، گیرنده، پیام، رسانه، رمزگان و بافت)، کارکردهای شش وجهی(عاطفی، ترغیبی، زیبایی شناختی، کلامی، فرازبانی و ارجاعی) نیز متناظر با عناصر مورد تحلیل قرار خواهد گرفت. بی شک با تبیین جایگاه این فریضه، می توان به تفاوتِ نقش رسانه های جمعی در نگرش الهی و الحادی نیز دست یافت.

کلید واژه؛ اسلام، امر به معروف و نهی از منکر، تحلیل ارتباطی ، مدل یاکوبسن، مسئولیت اجتماعی.

العنوان: التحلیل التواصلی لأمر بالمعروف والنهی عن المنکر و النظریه المعیاریه المسؤولیه الإجتماعیه

الباحث: محمد رضا روحانی

الاستاذ المشرف: الدکتور ناصر باهنر

الاستاذ المساعد: الدکتور پیمان جبلّی

النوع الدراسی: الدراسات الإسلامیه و الثقافه و الاتصالات

الخلاصه

من نظریات وسائل الإعلام، ما یُعرف بالنظریات المعیاریه التی تصف کیفیه وسائل الإعلام فی المجتمعات المختلفه، أو ما یفترض أن یکون. تصنیف سیبرت و زملاؤه هو أول تصنیف من نوعه الذی یفضّل بشکل منحاز النظریه التحرریه ونظریه المسؤولیه الإجتماعیه على النظریه الإستبدادیه والنظریه السوفیتیه الشمولیه. تعتبر نظریه المسؤولیه الإجتماعیه الأکثر أهمیه من بین هذه النظریات، لأنها متزامنه مع الحرب البارده، وکذلک لها خلفیه فی لجنه حریه الصحافه والتی تسمى أیضا لجنه هاتشینز. ومع أن هذه المفاهیم کانت مؤثره على التصنیفات الأربعه المذکوره أعلاه إلا أن تأثیرها المزدوج على نظریه المسئولیه الإجتماعیه واضح جداً، النظریه التی توجَّه إلیها الإنتقادات الکثیره وخاصه فیما یتعلق بقواعدها ومبادئها. لکن فی المقابل و من وجهه نظر إلهیه، المسئولیه تجاه المجتمع ترتبط تماماً بفریضه الأمر بالمعروف والنهی عن المنکر و التی لها دور هام فی وسائل الإعلام. مما لاشک فیه أن تناول مکانه فریضه الأمر بالمعروف والنهی عن المنکر فی مجال وسائل الإعلام یستلزم الإلتزام بعناصر الفریضه ووظائفها الإتصالیه. من خلال هذا البحث تناولنا هذا المفهوم معتمدین نموذج رومن یاکوبسن التواصلی. فی هذا النموذج، بالإضافه إلى العناصر السته (المرسل، والمتلقی، والرساله، ووسائل الإعلام، والرمز، والسیاق) تمّ تحلیل الوظائف السداسیه لکل عنصر وهی (العاطفیه، والتشجیعیه، والجمالیه، والکلامیه، وفوق اللغویه، والمرجعیه). لاشک أننا نتمکن بعد شرح مکانه هذه الفریضه من استخلاص الفروق بین أدوار وسائل­الإعلام من المنظور الإلهی والإلحادی.

الکلمات الدلیلیه:

الإسلام، الأمر بالمعروف و النهی عن المنکر، التحلیل التواصلی، نموذج یاکوبسن ، المسئولیه الإجتماعیه.

Abstract

Among mass media theories, there is a set of normative theories which are describing how the mass media in different communities should or ought to be. The categorization of Siebert et al. is the first of such categorizations  in which the Libertarian theory and Social Responsibility theory is preferred to Authoritarian Theory and Soviet-Totalitarian Theory.

Here, the Social Responsibility theory is considered important, because it was simultaneous with Cold War and then it resulted in The Commission on Freedom of the Press, or Hutchins Commission. Although those concepts were effective on the very nature of fourfold categorization, but it is best expressed in Social Responsibility theory; a theory which can be criticized as regards its bases and principles.

On the other hand, the responsibility toward society is related to the “Al-Amr bi Al-Ma’ruf” and “Al-Nahy ‘an Al-Monkar”duty, which have a main role in mass media. It is essential to consider communicational elements and functions of such a duty. So we will consider this concept based on the Roman Jakobson model, in which, six elements (sender, receiver, message, channel, code and context) will be analyzed as well as six matching functions (referential, poetic, emotive, conative, phatic, and metalingual). So we can derive the differences between the roles of mass media from the divine and atheistic points of view.

Keywords:

Islam“Al-Amr bi Al-Ma’ruf” and “Al-Nahy ‘an Al-Monkar”, communicational analyses, Jakobson model, Social Responsibility .

Imam Sadiq University

Communicational Analyses of “Al-Amr bi Al-Ma’ruf”

and “Al-Nahy ‘an Al-Monkar” and Social Responsibility Theory

Continuous M.A.

Faculty of Islamic Studies & culture and communication

Islamic Studies & culture & communication

Policy Studies

Mohammad reza Rohani

Supervisor:

Dr. Nasser Bahonar

Advisor:

Dr.Peyman Jebelli

Summer, 2010