توضیحات
دانشگاه امام صادق علیه السلام
دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات
پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد رشته معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات
گرایش مطالعات سیاستکذاری
سیاستگذاری و مدیریت پوشش در جمهوری اسلامی ایران از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۸۸
استاد راهنما
دکتر محمد هادی همایون
دانشجو
مجتبی ساقینی
شهریور ۱۳۹۰
چکیده:
پوشش یکی از شئون انسانی و زیرمجموعه‌های فرهنگ است که به خصوصیات متفاوت فردی و اجتماعی انسان مربوط می‌شود. لباس به عنوان یک پدیده فرهنگی قدمتی به اندازه زندگی بشر داشته و در سراسر زندگی انسان و تا هنگام مرگ همراه اوست. پوشاک به مثابه همراه همیشگی انسان دارای تأثیرات و کارکردهای فراوانی است که این کارکردها به نوبه خود سبب ظهور و بروز پدیده‌هایی در سطح اجتماع است. بر این اساس پوشش یکی از نمادهای فرهنگی و از ارزش‌های خاص هر جامعه و فرهنگ و به خصوص فرهنگ اسلامی-ایرانی ما به شمار می‌رود که در طی چند دهه عمر جمهوری اسلامی ایران همواره با مسائل فرهنگی و اجتماعی دیگری گره خورده و مورد سؤال واقع شده است.
علاوه بر آن یکی از مبادی ورود و مداخله دولت‌ها از گذشته در زمینه نحوه پوشش افراد جامعه بوده است و نقش برنامه‌ها و سیاست‌های حاکمیت در این زمینه غیرقابل انکار است. در سده‌ی اخیر موضوع پوشش همواره مورد توجه جوامع اسلامی، اندیشمندان و رهبران فرهنگی و دولت‌ها بوده است. از آغاز نظام جمهوری اسلامی ایران، پوشش همواره یکی از مسائل مهم فرهنگی و اجتماعی جامعه بوده و مورد توجه صاحبنظران، کارشناسان و مسئولان دستگاه‌های فرهنگی جامعه قرار گرفته است. در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی طرح‌ها و برنامه‌های مختلفی از سوی نهادها و سازمان‌های مختلف در جهت فرهنگ‌سازی در این زمینه، تدوین و تصویب شده است. بر این اساس، بررسی سیر تحول مداخلات حاکمیت در این زمینه نقش بسزایی در تصمیم‌گیری‌ها و اقدامات فرا روی سیاستگذاران در این حوزه خواهد داشت.
بر این اساس تحقیق پیش رو سعی کرده است تا سیاستگذاری فرهنگی پوشش در جمهوری اسلامی ایران را مورد بررسی قرار دهد. برای رسیدن به این مقصود با بررسی رابطه پوشش و فرهنگ، مبانی مداخله حکومت در حوزه فرهنگ مورد بحث قرار گرفته و در ادامه مبانی دخالت حکومت در پوشش و نیز نحوه و چگونگی مداخله حکومت در زمینه پوشش بررسی شده است. در انتها نیز سیر تحول سیاست‌ها و مداخلات نظام جمهوری اسلامی ایران در طول سه دهه و نتیجه گیری از مباحث مطرح شده است.
کلمات کلیدی: پوشش، حجاب، سیاستگذاری فرهنگی، سیاستگذاری در جمهوری اسلامی ایران.
العنوان: رسم سیاسه الملابس و إدارتها فی الجمهوریه الإسلامیه الإیرانیه من عام ۱۹۸۹ إلی ۲۰۰۹
الباحث: مجتبی ساقینی
الاستاذ المشرف: الدکتور محمدهادی همایون
الاستاذ المساعد: الدکتور حسام‌الدین آشنا
الفرع الدراسی: الدراسات الإسلامیه و الثقافه و الإعلام
الخلاصه:
تعتبر الملابس إحدی الشؤون البشریه و مقومات الثقافه المتعلقه بخصائص الفردیه و الإجتماعیه المختلفه للبشریه. یعود إستخدام الملابس تاریخیاً و کظاهره ثقافیه إلی بدایه حیاه البشر و نشوئه علی سطح الکره الأرضیه و الملابس ترافق البشر فی جمیع مراحل حیاته إلی أن یلقی حتفه. الملابس و هی بمثابه ملازم الإنسان و مصحوبه الدائم لها مردوداتها و تأثیراتها المختلفه و التی تؤدی بدورها إلی نشوء و إظفاء ظواهر مختلفه علی صعید المجتمع. و من هذا المنطلق تعتبر اللملابس إحدی الرموز الثقافیه و من ضمن القیم الخاصه لکل مجتمع و لکل ثقافه خاصه ثقافتنا الإسلامیه – الإیرانیه و الذی إرتبطت دوماً بالمواضیع الثقافیه و الإجتماعیه الأخری خلال عقود من الجمهوریه الإسلامیه الإیرانیه و سبب فی إثاره تساؤلات حولها.
من جانب آخر، کانت الملابس تعتبر منذ القدیم إحدی طرق إهتمام الحکومات و تدخلها فی طریقه إکتساء أفراد المجتمع و لایمکننا تجاهل دور مشاریع السلطات و سیاساتهم فی هذا المجال. قد إسترعی دائماً موضوع الملابس فی القرن الأخیر إلتفات السلطات و المجتمعات الإسلامیه و المفکرین و القیادات فی مجال الثقافه. منذ تکوین الجمهوریه الإسلامیه الإیرانیه کان الملابس دائماً إحدی المواضیع الهامه ثقافیاً و إجتماعیاً و کانت تلفت إنتباه أصحاب الرأی و الخبراء و المسؤولین فی الدوائر الثقافیه المعنیه فی المجتمع.
قامت مؤسسات و منظمات مختلفه خلال السنوات الأولی من إنتصار الثوره الإسلامیه بوضع و تدوین و المصادقه علی مشاریع و خطط مختلفه فی هذا المجال بغیه تکوین الثقافه فی المجتمع. بناء علی هذا سیکون هناک دور هام و تأثیر بالغ الأهمیه فی دراسه سیر تطور التدخلات من قبل السلطات و واضعی السیاسه فی هذا المجال و إتخاذهم للقرارات المختلفه و الإجراءات التی من المقرر أن یقوموا بها.
بناء علی هذا حاولت هذه الأطروحه دراسه وضع السیاسات الثقافیه فی مجال الملابس فی نطاق الجمهوریه الإسلامیه الإیرانیه. للوصول إلی هذه الغایه، قامت الأطروحه بدراسه العلاقه الموجوده بین اللبس و الثقافه و مبادیء تدخل السلطات فی مجال الثقافه و من ثم قامت بدراسه مبادیء تدخل الحکومه فی اللبس و کیفیه و أسلوب هذا التدخل فی مجال اللبس. و تختتم الأطروحه موضوعها بدراسه سیر تطور سیاسات و تدخلات نظام جمهوریه إیران الإسلامیه خلال العقود الثلاثه الماضیه و بإستنتاج من البحوث المطروحه فی هذا البحث.
المفردات و المصطلحات الأساسیه:
الملابس، الحجاب، وضع السیاسات الثقافیه، وضع السیاسه فی جمهوریه إیران الإسلامیه
Abstract:
“Clothing” is one of the human affairs and a subset of culture that depends on different individual and social human characteristics. It has a long history in human life and has always been with the humans during their life. As something always connected to the human, clothing has many effects and functions that in turn cause emerging of some social phenomena. So, clothing is one of the cultural symbols and values of each society and culture; especially of our Islamic-Iranian one that in decades of establishing Islamic Republic of Iran has been interconnected with some other social and cultural affairs and has been challenged by them.
Moreover, one of the interventions of governments in public life has been in clothing; and the role of policies and programs of the governments in this area is undeniable. In current century, the issue of “clothing” has always been one of the main concerns of Muslim societies, intellectuals, cultural leaders and governments. In Islamic Republic of Iran, from the beginning, clothing has been one of the important socio-cultural issues, concerned whit intellectuals, experts and heads of cultural institutes. In this regard, after Islamic Revolution many programs and plans were prepared and passed by different organizations and institutions. So, the study of the governmental interventions in clothing may play notable role in future decisions and actions of policy makers in the issue of clothing.
By this means, this inquiry tries to explore the cultural policy making of clothing in Islamic Republic of Iran. To achieve this end, first the foundations of intervention of government in culture with exploring the relation between clothing and culture were discussed. Then, we focused on the foundation of the intervention of government in clothing by exploring the related ways to it. Finally, the evolution of policies and interventions of Islamic Republic of Iran in three recent decades are discussed and related conclusions are presented.
Keywords:
Clothing, Hijab, Cultural Policy Making, Policymaking in IRI.
Imam Sadiq University
Faculty of Islamic Studies and Culture and Communication
Continuous M.A thesis in Islamic Studies and Culture and Communication field
Policy making studies area
Clothing Policy and Management in I.R of Iran from 1989 to 2009
Supervisor: Mohammad hadi Homayoon
Adviser: Hesamodin Ashna
Student: Mojtaba Saghini
December 2011
